Voorbij het gedrag

Soms zie je een kind iets doen dat we “storend” noemen. Een geluid of grap op een verkeerd moment, ineens boos worden, steeds door anderen heen praten. Het lijkt op aandacht vragen, en dat is het vaak ook, maar meestal omdat het kind simpelweg niet weet hoe het die aandacht op een goede manier kan vragen. Dan wordt elke aandacht, zelfs de negatieve, beter dan geen.

Gedrag is zelden het echte probleem. Het is eerder een aanwijzing. Een kind dat zegt: “Er is iets. Zie je het?”Maar op dagen dat de klas gonst en alles tegelijk lijkt te gebeuren, is dat signaal moeilijker te horen. Dan wordt er sneller gereageerd op wat er aan de oppervlakte gebeurt, alsof er voortdurend brandjes geblust moeten worden zonder te weten waar de rook vandaan komt. We proberen de symptomen op te lossen, maar nemen niet de ruimte om te kijken wat erachter zit.

Toch gebeurt er iets heel anders wanneer er wél rust en ruimte is. Met voldoende ademruimte verschuift het perspectief namelijk. Een kind wordt niet langer gezien als druk of lastig, maar als iemand die iets duidelijk probeert te maken. Achter een grap blijkt verveling te zitten, achter boosheid juist onzekerheid, en achter roepen in de kring een verlangen om even gezien te worden.

Laten we niet zo intensief focussen op hoe we het kind kunnen “veranderen”, maar juist veranderen naar hoe we naar de kinderen kijken. Minder focus op controle, meer op betekenis.Minder reageren op gedrag, meer aandacht voor wie of wat daarachter schuilgaat.

Dat maakt het gedrag niet meteen anders, maar het verandert wél wat zichtbaar wordt. En daardoor verandert eigenlijk alles. Misschien is dat wel de echte kracht van onderwijs: dat er soms even vertraagd mag worden, net genoeg om voorbij het gedrag te kijken en weer het kind te zien dat daarachter verstopt zit.

Maar om dat te kunnen doen, is wel ruimte nodig. Niet alleen persoonlijke rust, maar ook structurele ruimte in het onderwijs zelf. Tijd om te kijken, om te luisteren, om te begrijpen. Want zonder die ruimte blijft gedrag een probleem dat opgelost moet worden. Mét die ruimte geven we onszelf de kans om niet alleen het gedrag te zien, maar het kind erachter. En daar draait het uiteindelijk allemaal om in het onderwijs.